1-тапсырма. Берілген сипаттамаларға мағынасы сай сөзді табыңыз.
  Қатты жаңбыр.
  Қар аралас қатты жел.
  Жаңбырдан кейін пайда болатын доға.
  Жерге түсетін атмосфералық ылғал түрлері.
  Суды, құмды, топырақты шыр айналдырып аспанға көтеретін күшті жел.
  Теңізде болатын аса жойқын күші бар жел.сурет
Керекті сөздер: кемпірқосақ, нөсер, боран, жаңбыр, құйын, дауыл.
2-тапсырма. Төмендегі сөз тіркестерінің антонимдерін табыңыз.
Аязды күн -
суық жел -
бұлтты аспан -
терең өзен -
3-тапсырма. Берілген сын есімдерден салыстырмалы шырай жасаңыз, сөйлем құрастырыңыз.
Ұзақ, салқын, ыстық, суық, жұмсақ, қатты, терең, күшті.
4-тапсырма. Зат есімдерге мағынасы жағынан сай келетін етістіктерді тауып, сөйлем құрастырыңыз.
Жел
Бұршақ
Найзағай
Кемпірқосақ
Ауа райы
Нөсер
Боран
  Жаңылтпаштар жаттайық!
* Қыста кұлағым үсіп кетті.
Үсіп, ісіп кетті.

("Жаңылтпаштар" кітабынан).

Жұмбақтарды шешіңіздер.
*Қолы жоқ сурет салады.
Тісі жоқ тістеп алады. (...)

*Суға батпайды,
Отқа жанбайды. (...)

("Жұмбақтар" кітабынан).

Берілген ситуациялар  бойынша әңгіме немесе сұхбат құрастырыңыз.
  Көшеде боран. Аялдамада сіз бір танысыңызды кездестірдіңіз. Осы кезде әңгіме не туралы болуы мүмкін?
  Радиодан жексенбі күнінің ауа райы туралы хабарлады. Күн жаңбырлы, солтүстіктен қатты жел соғатыны айтылды. Сіз досыңызбен қаланың сыртына шықпақшы едіңіз. Телефон аркылы досыңызға не айтасыз?
  Күн ыстық. Бөлменің терезесін ашу керек. Әріптестеріңізге қандай өтініш айтар едіңіз?
  Күн суық. Ауа райының бұл кезін сіз мақал-мәтелмен қалай жеткізер едіңіз?

 

Халық жорамалын білесіз бе?

Қатты суық боларда құстар кешке қарай басқа уақыттағыдан гөрі ұзақ тамақтанады.
Торғайлар ағаштың бұтағында дыбыс шығармай қонақтап отырса, қар жауады, жел болмайды.
Торғайлар қосылып шықылықтаса, жылы болады. Қуысқа тығылып, бір жерге топталса суық болады. Бұл - боран алдындағы өзгеріс.
Сары шымшық ертемен шиқылдаса, түнде аяз болады.
Сауысқан шатыр астына тығылса, боран болады, қар жауады.
Қоян жатар орнын бұрынғысынан биіктете түссе, ауа райы бұзылады.
Ауа райының өзгеруін өзге құстардан гөрі қарғалар көбірек аңғарады. Қарғалар топтаса қарқылдаса, қар жауады.
Әтеш немесе қаз бір аяғымен тұрса, аяз болады.
Жылы боларда жылқы жатады, аяз боларда тұрады.
 
☺ Оқыңыз, қызық!
Күн ашық болатын болса:
мұржадан түтін тік шығады,
кешке қарай жел басылады,
күн батарда аспанда қызыл арай пайда болады,
кешке қарай кемпірқосақ пайда болады.
Жаңбыр жауатын болса:
қарлығаштар төмен ұшады,
құмырсқалар илеуіне асығып кіреді,
күн бұлтқа жасырынады.

1-тапсырма. Төмендегі сөздерді және сөз тіркестерін пайдаланып, ауа райы туралы сұхбат құрастырыңыз.
Қырау, күн күркірейді, ылғалды, боран, желді, бұлтсыз, жауын-шашын, құрғақ, қапырық, құбылмалы, тайғақ, көктайғақ, ыстық, самал жел, салқын, қарлы жаңбыр, жауады, соғады, жылынады, өзгереді, ериді.
2-тапсырма. Ауа райы туралы синоптиктердің болжауын тыңдап, ертеңгі күннің ауа райын айтып беріңіз.
Үлгі: Синоптиктердің болжауы бойынша ертең Өскеменде қар жауады. Күндіз ауа райы суық болады, кешке жақын күн бұлттанады, қатты жел соғады, қар жауады, ауа райының температурасы 18 С суық болады.
Жағдаят.
Сіз достарыңызбен ертең тауға барып демалуды жоспарлаған едіңіз. Бірақ таңертең радиодан мынадай хабарландыру естідіңіз: "Тауға дем алуға барушы жолдастар! Қардың қалың түсуіне байланысты тауда қар көшкіні болуы ықтимал. Абай болыңыздар!". Сіз не істейсіз?
3-тапсырма. Кестеге жыл мезгілдеріне байланысты айлардың атын жазыңыз. Сурет бойынша әңгіме құрастырыңыз.

Айлар:

____________________
____________________
____________________

____________________
____________________
____________________

____________________
____________________
____________________

____________________
____________________
____________________

Ертегіні оқыңыз, сұрақтарға жауап беріңіз. Өткен шақта тұрған етістіктерді тауып, жасалу жолын түсіндіріңіз.

Ағайындылар

Ерте, ерте, ертеде Ғасыр деген кісі өмір сүріпті. Ғасырдың Жыл деген жалғыз ұлы болыпты. Ғасыр жалғыз ұлын ерте үйлендіріпті. Көп ұзамай жыл төрт ұл сүйіпті. Төртеуі қатар өсіп бірге ер жетіпті. Бірге туып, бірге өссе де, олардың мінездері әр түрлі екен. Тұңғыш баласы Қыс - өте қатыгез, ашушаң екен. Ал көктем сүйкімді, еңбексүйгіш, ақкөңіл болса, Жаз да еңбекқор, берекелі жан болса керек. Бір күні Қыстың қатыгез мінезін жақтырмаған ағайынды үшеуі: "Сен әркімге мінезіңді көрсетіп, әлің жеткенді ренжітпей жүр" — деп оған ақыл айтады. Қыс, әрине, бұл сөзге өкпелеп, кетіп қалады. Үш ағайынды жігіт Қысты дәл осылайша ренжіп қалар деп ойламаған екен. Енді олар ағаларын іздеуге бел буады. Ең алдымен Көктем жолға шығады. Ол да кері оралмайды. Енді Жаз кетеді. Ол да ағаларын таппайды. Күз де оларды таба алмайды. Содан бері қанша уақыт өтсе де, олар бірін-бірі күні бүгінге дейін іздеумен жүрген көрінеді
  Ертегіде қай жыл мезгілдері туралы айтылған?
 Әр жыл мезгілі ертегіде қалай суретгелген?
 Әр жыл мезгілін сіз қалай сипаттар едіңіз?
Анаңыздың, досыңыздың туған күніне қай гүлді сыйлар едіңіз? Неге?

ұлпа қар-
құрғақ ауа -
ұзақ түн-
айлы түн -

шығу
жарқылдау
жауу
соғу
құю
күшею
болжау

Киген тоны -
Оңды тон, өңді тон.

Қанаты жоқ - ұшады,
Аяғы жоқ - желеді,
Аузы жоқ - ұлиды.(...)